Zihinsel Engel
Doğuştan var olan ve hayat boyu problemleri çözmeye çalışan yetenekler bütününe zeka denir. Algılama, bellek, düşünme, öğrenme, mantık yürütme gibi yeteneklerdir ve bunların birbiriyle uyumlu, ilişkili çalışması sonucu zihinsel fonksiyonlar yürütülmektedir.
Kişinin herhangi bir nedenden ötürü zihinsel fonksiyonlarının ortalamanın altında ve belli bir sınırda olması durumuna Zihinsel Gerilik diyebiliriz.
Zihinsel Gerilik bir hastalık değildir ve patolojik, psikotik problemlerle karıştırılmaması gerekir. Zihinsel engelli kişiler sadece yavaş öğrenir ve öğrenme kapasiteleri sınırlıdır. Bu kapasiteyi arttırmak için özel eğitim gerekir.
Bir çocuk ya da yetişkine zihinsel engelli tanısı konulabilmesi için ortalamanın altındaki zeka ile birlikte iletişimde, öz bakım, yaşantı, toplumsal becerilerde, kendini yönlendirmede, akademik becerilerde ve çalışma alanlarında iki veya daha fazla bozukluğun bir arada olması gerekir.
Zihinsel engel, ülkemizde yaygın olarak karşılaşılan engel gruplarından birisidir. Çocuğunuzun zihinsel engelli olmasına neden olan çeşitli etmenler vardır.
Doğum Öncesi Nedenler
- Gebeliğin özellikle ilk üç ayında uzun süren yüksek ateş,
- Gebelik döneminde geçirilen çeşitli hastalıklar,
- Annenin yanlış ilaç kullanımı
- Annenin Alkol, sigara ve benzeri madde kullanımı,
- Annenin kansızlığı,
- Annenin geçirdiği bazı kronik hastalıklar (hipotroidi, şeker, tansiyon vb ),
- Gebelikte Yetersiz ve dengesiz beslenilmesi,
- Gebelik sırasında geçirilen kazalar.
- Çok sayıda ve sık hamile kalınması veya doğum yapılması,
- Gebelik sırasında; doktor kontrollerinin ve gereken testlerin yaptırılmaması veya aksatılması.
Doğum Sırası Nedenler
- Zor ve uzun süren doğum,
- Doğum sırasında bebeğin beyin zedelenmesi,
- Erken doğum,
- Göbek kordonu problemleri,
- Düşük doğum ağırlıklı giden anne,
- Doğum sırasında çocuğun oksijensiz kalması (anoksi).
Doğum Sonrası Nedenler
- Bebeğin yeterli miktarda anne sütü alamaması,
- Bebeğin vücuduna doğru besinleri alamaması ( hormonlu, genetiği ile oynanmış besinler),
- Bebeğin merkezi sinir sistemini etkileyecek hastalıklar geçirmesi( menenjit, çocuk felci, ensefalit vs )
- Geçirilen kazalar, yaşanılan travmalar,
- Zehirlenmeler
Zekâ Geriliğine Neden Olan Bozukluklar
Hidrosefali: Beyinin içinde ve çevresinde sıvı toplanmasıyla oluşur. Beyin-omurilik sıvısının dolaşımında ki bozukluk bu sıvı toplanmasına neden olur. Baş yüzeyi bıngıldakta ki sertleşme zamanına göre büyür. Ama büyük çocuklarda ve erişkinlerde kafa büyüyemeyeceğinden bu durum beyine zarar verir. Kafatasında ki büyüklük artışı en göze çarpan bulgudur. Bir çocuğun başının büyük oluşu onun hidrosefali olduğu anlamına gelmez. Hidrosefalide baş büyümesi hızlıdır ve kafatası biçiminde ki farklılık önemlidir. Alın açık ve düz, başın diğer bölümlerine göre küçüktür.
Büyüme çok hızlı oluşursa zeka geriliği yapabilir. Yetişkinlikte olursa ise zihin işlevleri ve bellek etkilenebilir.
Mikrosefali: Gelişme kusurlarına bağlı olarak baş çevresinin cinsiyet ve yaşa göre belirlenmiş standartlardan küçük olma durumudur.
Aynı aileye sahip bireylerde mikrosefali görüldüğü için kalıtsal etmenler etkilidir. Bıngıldaklar 6 aydan daha önce kapanır. Kafanın küçük kalışı beyin gelişimini etkiler. Tedavi edilmezse zihinsel engellilik yaratır.
Down Sendromu: Genetik düzensizlik sonucu insanın 21. kromozom çiftinde fazladan bir kromozom bulunması durumu ve bunun sonucu olarak ortaya çıkan genetik bir problemdir. Sıradan bir bireyde bulunan kromozom sayısı 46 iken Down sendromlu bireylerde bu sayı üç adet 21. kromozom olması nedeniyle 47 olmaktadır. Down sendromlu çocuklar da farklı zeka seviyesine, yetenek ve kişiliğe sahiptirler. Burada kilit nokta çocuğunuzun kapasitesini maksimum düzeyde kullanabilmesi için zamanında ve doğru desteği alabilmesidir. Erken eğitim programları, fizyoterapi, dil terapisi, alternatif terapiler, oyun grupları gibi seçenekler aileler tarafından iyice değerlendirilmeli ve doğru kaynaklara ulaşılarak karar verilmelidir.
Down sendromu gebelik sırasında ya da doğumda tanımlanabilen bir rahatsızlıktır. Down sendromuna her 800 ile 1000 doğumda 1 oranında rastlanır; istatistikler anne yaşının artışıyla bu oranın yükseldiğini göstermiştir, diğer etkenlerin payı küçüktür.
Edwards Sendromu: Genel olarak 5000 doğumda bir görülen bu sendrom ileri derecede zeka geriliği yapar. Doğan bebeklerin % 90’ı ilk 12 ay içerisinde ölmektedir. Buna kalp, böbrek ve sindirim sisteminde ki anomalileri neden olur. Çocuğun dikkat çeken özellikleri; düşük kiloda olurlar, mikrosefalidirler, çene ufaktır, kulaklarda yapısal anomalikler vardır ve kulaklar normalden daha aşağıda konumdadır.
Frajil X Sendromu: Genel olarak 1000 canlı doğumda bir görülür. Bir x kromozomunun uzun kolunun ucunda incelme ile birlikte kromozomun parçalara ayrılmasıyla oluşur. Erkeklerde hafif veya orta derece zeka geriliği yapar. Kızlarda ise genellikle hafif zeka geriliği yapar(bazı kızlarda zeka geriliği görülmeyebilir.)
Fenilketanüri: Fenilalin enziminin eksikliğinden meydana gelir. Eğer erken dönemde tanı konularak tedavi başlatılmazsa ağır gelişim ve zeka geriliğine yol açar. Dışarıya atılamayan fenilasit beyinde birikir ve beyinin gelişimini olumsuz etkiler. Büyük çocuklarda hiperaktivite, kendine zarar verme davranışları, ritmik sallanma, otistik davranışlar ve şizofreniye bağlı belirtiler görülmektedir. Zihinsel engellilik yaş ilerledikçe artar.
Kretenizm: Gebelikte annenin tiroid bezinin iyi çalışmaması sonucunda, bebeğin anne karnında gelişimi sağlıklı olmaz. Eğer tiroid hormonu büyük oranda azalmışsa kretenizmle sonuçlanır. Gelişim geriliği, zeka geriliği, iskelet anomalileri, işitme ve nörolojik bozukluklarla karakterize bir hastalıktır.
Kan Uyuşmazlığı: Rh(-) kan grubundan anne ile Rh(+) kan grubundan babanın evlenmesi ile, fetüsün kan grubunun Rh(+) olduğu durumda ortaya çıkar. Anne kanıyla beslenen fetüsün kan grubu Rh(+) olduğundan, anne kanıyla uyuşmazlık çıkar. Bu uyuşmazlık birçok gelişim bozukluğuna yol açabilir. Merkezi sinir sistemi ve beyinin beslenip gelişmesini etkileyen kan uyuşmazlığı zeka geriliğine de sebep olur.
Cerebral Palsy: Beyin felci, her çocukta değişik ağırlıkta ve tipte görülebilir. Vücut hareketlerini ve kasların uyumlu kullanımını etkiler.
Zeka geriliğine sebep olur.